طبق گزارش های تاریخی، ایرانیان در طول حیات خود حداقل 2 بار بیت المقدس یا اورشلیم را تصرف کرده اند. یک بار در زمان هخامنشیان و بعد از نابودی بابلی ها و بار دیگر در زمان سلسله ساسانی و حکمرانی خسرو پرویز. بسیاری در مورد تصرف اول اطلاعاتی دارند اما در مورد دوم اطلاعات چندانی ندارند. در این گزارش قصد داریم مروری مختصر به چگونگی تصرف اورشلیم توسط خسروپرویز داشته باشیم.

روابط ایران و روم در دوران ساسانیان

جنگ ایران و روم سابقه ای طولانی دارد. ایران در عصر خسروانوشیروان بارها با روم شرقی به فرماندهی یوستینیانوس جنگید و بارها براین امپراتوری پیروز شد. با این حال، بعد از مرگ خسرو اول اوضاع تغییر کرد. برخی فرماندهان نظامی شورش کردند و دربار دچار آشفتگی شد. این آشفتگی ها سرانجام باعث شد فرماندهی به نام «بهرام چوبین» علیه هرمز چهارم بشورد. او ابتدا خود را نائب السلطنۀ پسر هرمز یعنی «خسرو دوم» (خسرو پرویز) دانست و سپس خسرو را عزل و خود را پادشاه نامید.

خسرو دوم بعد از رسیدن به سن بلوغ از بهرام طلب تاج و تخت خود را کرد اما بهرام اعتنایی به او نکرد. خسرو نیز به روم شرقی فرار کرد و در دربار «ماوریکیوس»، امپراتور وقت روم، سکنی گزید. پادشاه روم شرقی به خسرو گفت که اگر او دست از ارمنستان بردارد و آن را به روم بدهد حاضر است به او سرباز دهد که تاج و تختش را پس بگیرد. خسرو بلادرنگ این شرط را پذیرفت و با سپاه اعطایی رومی ها به ایران حمله کرد. خسرو توانست با کمک سربازان رومی بهرام را شکست داده و در تیسفون تاج گذاری کند. او روابطش با شاه روم را بهتر کرد و حتی با دختر او ازدواج کرد تا پیوند تیسفون و قسطنطنیه استوار شود.

جنگ انتقامی خسروپرویز با روم

با این حال، اتفاقاتی در روم شرقی افتاد که وضعیت را تغییر داد. فوکاس، از ژنرال های ارتش روم علیه ماوریکیوس شورید و او را کشت و خود تاج گذاری کرد. خسروپرویز به آن غاصب اعلان جنگ کرد و با لشکرهای فراوان برای گرفتن انتقام خون پدرزن و دوستش راهی غرب شد.

جنگ بین دو امپراتوری مجددا آغاز شد. سپاه ایران توانست بر رومی ها غلبه کند و خسروپرویز توانست در مدتی کوتاه شهرهای مهم روم مانند دارا، ادسا، هیراپولیس، حلب، آپامیا و دمشق را تصرف کند.

با این حال، این تمام اقدامات خسرو نبود. شاه ایران قصد تصرف شهر مقدس رومی ها یعنی اورشلیم یا بیت المقدس را داشت و برای این کار چند لشکر خود را آماده کرد.

تصرف اورشلیم توسط ایران

خسروپرویز برای تصرف اورشلیم به کمک اقلیت های مذهبی ساکن اورشلیم که مخالف اسقف های قسطنطنیه بوده و زیرشکنجه های مختلف قرار داشتند، حساب زیادی باز کرده بود. طبق برخی اخبار، خسرو  و فرماندۀ بزرگش «شهربراز»، 20 هزار سرباز مزدور از بین اقلیت های مذهبی اورشلیم استخدام کرده و با کمک این مزدورها به اورشلیم حمله کردند.

خسروپرویز توانست در سال 614 اورشلیم را به تصرف خود درآورد. او صلیب مقدس رومی ها را تصاحب کرد و به ایران ارسال نمود. بسیاری از قصرهای رومی ها را خراب کرد و سربازان رومی را از شهر اخراج نمود. او سپس نامه ای تحقیر آمیز برای امپراتور وقت روم یعنی «هراکلیوس» نوشت و آن را به قسطنطنیه ارسال کرد. در این نامه آمده بود: «از خسرو، شاه شاهان به هراکلیوس، بنده حقیر و بی شعور؛ تو می گویی به خدای خود اعتماد داری پس چرا وی اورشلیم را از دست من نجات نداد؟»

خسروپرویز پس از تصرف اورشلیم به سمت مصر حرکت کرد و اداره شهر را هم به فردی به نام «نهمیا بن هوشیل» سپرد. با این حال، این تمام ماجرا نبود. مسیحیان چند ماه بعد شورش کردند و نهمیا بن هوشیل را از شهر بیرون راندند. او نزد شهربراز آمد و از او نیروی کمکی گرفت و مجددا به اورشلیم حمله کرد و آن را پس گرفت و همه شورشی ها را هم یا کشت یا از شهر اخراج کرد.

مورخان معتقدند اورشلیم تا سال 630 میلادی در دست ایرانیان بود. بعد از قتل خسروپرویز و آشوب در دربار ایران، رومی ها به اورشلیم حمله کرده و آن را مجددا به تصرف خود درآوردند.