طلوع ناوشکن‌های ایرانی در اقیانوسی بین‌المللی

جمهوری اسلامی ایران با پشت‌سر گذاشتن دهه‌ها تحریم و تهدید، موفق شده الگویی مستقل از قدرت دفاعی و بازدارندگی فعال را در غرب آسیا تثبیت کند؛ الگویی مبتنی بر توان داخلی، اقتدار هوشمندانه و مقاومت راهبردی.

بنا به روایت فارس، ایران دیگر صرفاً مصرف‌کننده تجهیزات نظامی نیست، بلکه به تولیدکننده پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاعی بدل شده است. سامانه پدافند هوایی باور ۳۷۳ نمونه‌ای از این توانمندی است.در حوزه موشکی، موشک‌های بالستیک مانند خیبرشکن، عماد، سجیل، قدر و موشک‌های کروز یاعلی و سومار، قدرت نقطه‌زن و بازدارنده ایران را شکل داده‌اند.

در بخش پهپادی نیز، پهپادهایی چون شاهد-۱۲۹، شاهد-۱۳۶، فطرس، مهاجر-۶ و ابابیل نقش حیاتی در دکترین دفاعی ایفا می‌کنند.در دریا نیز، حضور نیروی دریایی ارتش و سپاه با شناورهای تندرو و زیردریایی‌هایی مانند فاتح، بعثت و غدیر، تسلط اطلاعاتی و عملیاتی ایران را در آبراه‌های راهبردی منطقه تقویت کرده است.یکی از جلوه‌های این حضور انواع ناوشکن‌های بومی ساخت صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران هستند که هر کدام افتخارات گوناگونی را در کارنامه خود دارند؛ از ماموریت دور کره‌زمین تا نجات کشتی‌های تجاری جهان از دزدان دریایی.

جماران؛ طلوع ساخت ناوشکن بومی

ناوشکن جماران نخستین نمونه از کشتی‌های جنگی کلاس موج ساخت ایران است که به موشک‌های ضدکشتی و سطح‌به‌هوا، اژدرانداز، توپ پدافندی، ابزار ناوبری الکترونیکی نوین و امکانات جنگ الکترونیک مجهز است. آخرین روز بهمن 88 بود که اولین پروژه دریایی ایران در حوزه طراحی و ساخت ناوشکن بومی به ثمر نشست و فرمان الحاق این پروژه با نام جماران توسط حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرمانده معظم کل قوا در بندرعباس صادر شد.

در ساخت ناوشکن جماران، از یک میلیون و ۴۰۰ هزار قطعه استفاده شده است که اگر این تعداد را نسبت به جمعیت کشور بسنجیم، تقریباً هر ۵۴ نفر یک قطعه از این ناوشکن را ساخته‌اند. همچنین فرایند ساخت جماران حاصل یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر ساعت تلاش و کار تخصصی نخبگان و مهندسان ایرانی است.

این کشتی با طول ۹۴ متر و سرعتی معادل ۳۰ گره دریایی (۵۶ کیلومتر بر ساعت)، قابلیت حمل ۱۴۰ ملوان و همچنین امکان حمل بالگرد را دارا می‌باشد. طراحی و ساخت جماران با استفاده از قطعات داخلی و خارجی و با همکاری ۱۲۰ دانشگاه ایرانی انجام گرفته است. موتور این ناوشکن ساخت فرانسه است، اما به علت عدم تحویل گیربکس، شفت و پروانه طبق قرارداد، این قطعات از جمله شفت ۱۲ متری آن توسط متخصصان ایرانی ساخته شده است.

جماران به انواع جنگ‌افزارها مجهز است که شامل دو اژدرانداز سه‌گانه سبک ۵۳۳ میلی‌متری کوسه، یک توپ ۷۶ میلی‌متری فجر ۲۷، دو توپ ۲۰ یا ۲۵ میلی‌متری فتح، چهار موشک سطح به سطح سی-۸۰۲ یا سی-۸۰۳ نور، قادر و قدیر، یک توپ ضدهوایی فاتح ۴۰ میلی‌متری و چهار موشک سطح به هوای محراب می‌شود.

تجهیزات این ناوشکن نیز شامل سامانه‌های مخابراتی هوایی، سطحی و زیرسطحی، سامانه ردنگار (coordinator)، سامانه‌های راداری تاکتیکی، سامانه‌های جنگ الکترونیک و ضدالکترونیک، سامانه‌های موشکی سطح به سطح و سطح به هوای بلندبرد و میان‌برد، توپ دریایی تمام‌خودکار، سامانه دفاع در برابر حملات شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای (ش‌م‌ه)، درب‌های نفوذناپذیر، حمام (ش‌م‌ه) برای رفع آلودگی احتمالی نفرات، تیم‌های سنجش آلودگی عوامل شیمیایی مجهز به لاکرهای کنترل آسیب‌های احتمالی و همچنین قابلیت سوخت‌رسانی به بالگرد بر روی پد مخصوص، برای نخستین بار در ناوشکن‌های این کلاس است.

دماوند؛ دومین گام ایران در دریا

ناوشکن دماوند، دومین شناور رزمی از کلاس موج ساخت جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۹۳ به‌طور رسمی به ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ملحق شد. این ناو جنگی در صنایع دریایی شهید تمجیدی وزارت دفاع و بر پایه طراحی ناوهای محافظ کلاس الوند ساخته شده و بسیاری از مشخصات فنی، تجهیزات و تسلیحات آن مشابه با ناو جماران، مستقر در بندرعباس، است.

دماوند دارای ۱۰۰ متر طول و ۱۱ متر عرض بوده و ظرفیت بارگیری آن حدود ۱۳۰۰ تن برآورد می‌شود. نیروی پیشرانه این شناور از دو موتور با توان مجموع ۱۰٬۰۰۰ اسب بخار تأمین می‌شود و همچنین به چهار دیزل ژنراتور با تولید ۵۵۰ کیلووات برق برای هر واحد مجهز است. این سامانه پیشران، ناوشکن را قادر می‌کند تا به سرعت ۳۰ گره دریایی (معادل حدود ۵۶ کیلومتر بر ساعت) دست یابد.تعداد خدمه این کشتی نیز بین ۱۱۰ تا ۱۴۰ نفر تخمین زده می‌شود.

تسلیحات و تجهیزات دماوند شامل؛ توپخانه اصلی؛ توپ ۷۶ میلی‌متری فجر ۲۷، سامانه موشکی ضدکشتی؛ شامل ۴ پرتابگر موشک نور یا قادر،‌ موشک‌های زیرسطحی؛ ۲ لانچر مخصوص، سامانه پدافند هوایی؛ شامل ۴ موشک محراب و صیاد ۲ و توپ‌های ضدهوایی؛‌یک قبضه توپ ۴۰ میلی‌متری فتح و دو قبضه توپ ۲۰ میلی‌متری هستند.ناوشکن دماوند مجهز به رادار آرایه فازی «عصر» است؛ این رادار پیشرفته، که به‌صورت بومی توسط صنایع دفاعی کشور طراحی و تولید شده، توانایی کشف و رهگیری اهداف در برد بالا را دارد.

این شناور در ۲۷ اسفند ۱۳۹۱ با حضور رئیس‌جمهور وقت در بندر انزلی به آب انداخته شد. دماوند پس از گذراندن مراحل آزمایشی و تست‌های دریایی در تیرماه ۱۳۹۳، نهایتاً در اسفند همان سال به‌عنوان بزرگ‌ترین ناو جنگی ایران در دریای خزر، به‌طور رسمی به ناوگان شمال ارتش جمهوری اسلامی ایران پیوست.در ابتدا، این ناو با نام‌های مختلفی از جمله «ولایت»، «جماران ۲» و «موج ۲» شناخته می‌شد، اما در نهایت با نام نمادین و ملی «دماوند» – بلندترین قله ایران – نام‌گذاری شد.

سهند؛ قله‌ای که از میان امواج سر برآورد

ناوشکن سهند یکی از شناورهای رزمی پیشرفته نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که در کلاس موج قرار دارد و نسخه به‌روزرسانی شده و تکمیل شده ناوشکن جماران محسوب می‌شود. سهند به عنوان دومین ناوشکن بومی این کلاس، نشان‌دهنده پیشرفت فناوری دریایی ایران در حوزه طراحی و ساخت شناورهای جنگی است.

این ناوشکن حدود ۹۵ متر طول و ۱۱ متر عرض دارد و وزن آن در حدود ۱۳۰۰ تا ۱۵۰۰ تن است. سرعت سهند بیش از ۳۰ گره دریایی (حدود ۵۵ کیلومتر بر ساعت) بوده و برد عملیاتی آن بیش از ۳۰۰۰ مایل دریایی است که امکان انجام مأموریت‌های بلندمدت در آب‌های آزاد و دوردست را فراهم می‌کند. خدمه ناوشکن سهند حدود ۱۲۰ نفر هستند و این شناور مجهز به سکوی فرود هلی‌کوپتر و سیستم‌های پشتیبانی هوایی است.

از نظر تسلیحاتی، سهند به مجموعه‌ای از موشک‌های سطح به سطح نور با برد حدود ۱۲۰ کیلومتر مجهز است که توان مقابله با اهداف دریایی در بردهای متوسط تا بلند را دارد. همچنین این ناوشکن دارای سامانه‌های پدافندی بومی و توپ ۷۶ میلی‌متری فجر ۲۷ برای مقابله با اهداف هوایی و سطحی است. توپ ۴۰ میلی‌متری فتح ۴۰ نیز نقش مهمی در پدافند نزدیک ایفا می‌کند.

سهند مجهز به پرتاب‌گرهای اژدر برای مقابله با زیردریایی‌ها و سیستم‌های جنگ الکترونیک و راداری پیشرفته است که قابلیت رهگیری و درگیری با چند هدف به‌طور همزمان را فراهم می‌کند.در کل، ناوشکن سهند با ترکیب توان آتش و تجهیزات پیشرفته، به عنوان یک ناوچه جنگی چندمنظوره، نقش مهمی در افزایش قدرت دفاع دریایی ایران و حضور فعال این کشور در آب‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا می‌کند. این شناور نشان‌دهنده تلاش‌های موفق ایران در بومی‌سازی فناوری‌های نظامی دریایی و توسعه توان رزمی در سطح ناوشکن‌های سبک است.

ناوشکن دنا؛ دریانوردی که جهان‌نورد شد

ناوشکن دنا چهارمین ناو از کلاس موج و یکی از پیشرفته‌ترین ناوشکن‌های ساخت ایران است که در خرداد ۱۴۰۰ به ناوگان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پیوست. این ناوشکن با طول حدود ۹۴ متر، عرض ۱۱ متر و وزن جابجایی نهایی بین ۱۳۰۰ تا ۱۵۰۰ تن طراحی شده و ظرفیت حمل ۱۴۰ نفر خدمه را دارد.

دنا قادر است با سرعتی تا ۳۰ گره دریایی (معادل ۵۶ کیلومتر بر ساعت) حرکت کند و برد عملیاتی آن به بیش از ۳۰۰۰ مایل دریایی (حدود ۵۵۰۰ کیلومتر) می‌رسد. سامانه رانش این ناوشکن متشکل از چهار موتور دیزل بومی‌سازی‌شده و دو مجموعه انتقال قدرت ترکیبی است که با پروانه‌های زاویه‌پذیر، مانورپذیری بالایی را برای این شناور فراهم می‌کند.

از نظر تسلیحات و تجهیزات رزمی، دنا به دو اژدرانداز سه‌گانه سبک ۵۳۳ میلی‌متری کوسه، یک توپ ۷۶ میلی‌متری فجر ۲۷، دو توپ ۲۰ میلی‌متری فاتح، یک توپ ۴۰ میلی‌متری بورفوس، چهار موشک سطح‌به‌سطح (مانند قادر، قدیر، نور یا سی-۸۰۲/سی-۸۰۳) و چهار موشک سطح‌به‌هوای محراب مجهز است.

همچنین این ناوشکن به سامانه دفاع نزدیک کمند، رادار آرایه فازی عصر با برد بهینه تا ۳۰۰ کیلومتر، رادار کنترل آتش باند X ثامن، سامانه جنگ الکترونیک پیشرفته و سامانه‌های مخابراتی و ناوبری کاملاً بومی با رمزنگاری پیشرفته مجهز شده است.

دنا قابلیت کشف، شناسایی و انهدام اهداف هوایی، سطحی و زیرسطحی را دارد و می‌تواند به طور همزمان با چندین هدف درگیر شود. همچنین امکان اسکورت ناوگان نظامی و تجاری و حمل و نشست و برخاست یک فروند بالگرد را نیز داراست.

در این ناوشکن از ۱۹۰ سامانه بومی پیشرفته در حوزه‌های مختلف استفاده شده و فناوری‌های روز دنیا در زمینه رادار، جنگ الکترونیک و رمزنگاری داده‌ها در آن به کار رفته است. توزیع مولدهای برق در نقاط مختلف ناو باعث شده تا دنا حتی در صورت آسیب به برخی بخش‌ها، توان ادامه مأموریت را داشته باشد.

از دیگر ویژگی‌های دنا می‌توان به سامانه‌های تصفیه آب و سوخت بومی، مانورپذیری بالا و سامانه بوتراستر داخلی اشاره کرد. دنا نخستین ناوشکن ایرانی است که به همراه ناوبندر مکران موفق به پیمایش ۳۶۰ درجه دور کره زمین شد و بیش از ۶۵ هزار کیلومتر دریانوردی را به ثبت رسانده است.

یکی دیگر از قابلیت‌های برجسته ناوشکن دنا که در جریان ماموریت ۳۶۰ ناوگروه ۸۶ به اثبات رسید، تحمل ۴۸ درجه کجی در طوفان‌های شدید بود، در حالی که این ناو برای تحمل ۲۸ درجه کجی طراحی شده است.این ناوشکن از نظر تجهیزات، قدرت آتش، سامانه‌های کشف و شناسایی و توان عملیاتی نسبت به هم‌کلاس‌های خود مانند جماران، دماوند و سهند، پیشرفته‌تر و مجهزتر بوده و نماد پیشرفت صنعت دریایی ایران به شمار می‌رود.

خودنمایی زاگرس در اقیانوس‌ها

ناوشکن اطلاعاتی-سیگنالی زاگرس با شماره بدنه ۳۱۳، صبح روز چهارشنبه ۲۶ دی‌ماه ۱۴۰۳ طی مراسمی با حضور سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، رونمایی و به ناوگان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ملحق شد.این شناور که از تغییر کاربری یکی از سازه‌های رزمی کلاس موج ساخته شده، به‌دلیل مبنای طراحی خود در رده ناوشکن‌های کلاس جماران قرار می‌گیرد.

زاگرس با طول ۹۵ متر و عرض ۱۱ متر، توان حرکت با سرعت ۲۲ گره دریایی را دارد. این ناو به آشیانه ثابت برای بالگرد مجهز است که امکان فرود و برخاست انواع بالگردها را فراهم می‌کند و از میان هفت شناور کلاس موج، تنها شناوری است که چنین قابلیتی دارد.همچنین توانایی اجرای عملیات امداد و نجات دریایی و دریانوردی در شرایط نامساعد جوی از دیگر ویژگی‌های آن به شمار می‌رود.

زاگرس دارای پنج آنتن ماهواره‌ای است و داده‌های دریافتی آن با بهره‌گیری از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و سامانه مدیریت یکپارچه پردازش می‌شوند. طراحی سامانه رانش با هدف بهینه‌سازی مصرف سوخت انجام شده و در نتیجه، برد عملیاتی و قدرت موتور آن حدود ۳۰ درصد بیشتر از شناورهای هم‌رده ارزیابی می‌شود.

از لحاظ مأموریت اطلاعاتی و جنگ الکترونیک، ناو زاگرس به حسگرهای پیشرفته الکترونیکی و یک دکل یکپارچه نوین مجهز شده که توانایی محاسبه اثرات امواج الکترومغناطیس، رهگیری تهدیدات عامل و غیرعامل، شناسایی امواج دشمن، اجرای عملیات سایبری و جمع‌آوری گسترده اطلاعات را در اختیار آن قرار می‌دهد. همچنین، این شناور قابلیت حمل، هدایت، کشف و رهگیری پهپادها را داراست.

زاگرس از نظر سامانه‌های ارتباطی و شناسایی نیز در سطح بالایی قرار دارد. توانایی پیشرفته در پایش باندهای فرکانسی، ارتباطات مخابراتی، موقعیت‌یابی، سامانه‌های اپتیکی، سونار فعال و غیرفعال و همچنین عملکرد قدرتمند در حوزه ارتباطات ماهواره‌ای، آن را به یک ابزار کلیدی در جنگ‌های نوین تبدیل کرده است. برخورداری از آزمایشگاه تخصصی آنالیز سیگنال و استفاده از آرایه‌های دریایی کاملاً بومی، موجب افزایش دقت، کارایی و انعطاف عملیاتی این ناوشکن در شرایط سخت دریایی شده است.

توانمندی ایران پیش‌رو و مقتدر

توانمندی جمهوری اسلامی ایران در ساخت ناوشکن‌های بومی، نمادی روشن از پیشرفت راهبردی در صنعت دفاعی و دریایی کشور به شمار می‌رود. دستیابی به دانش طراحی، مهندسی و تولید ناوشکن‌هایی مانند جماران، سهند، دنا و زاگرس نشان می‌دهد که ایران، علیرغم تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، موفق شده است یکی از پیچیده‌ترین حوزه‌های فناوری نظامی را به طور مستقل توسعه دهد.

این توانمندی نه‌تنها نشانگر رشد علمی و صنعتی کشور در زمینه‌های پیچیده‌ای چون جنگ الکترونیک، سامانه‌های راداری، کنترل آتش، موشکی و رانش دریایی است، بلکه به نیروی دریایی ایران امکان حضور مؤثر در آب‌های فرامنطقه‌ای، حفظ امنیت خطوط دریایی و افزایش قدرت بازدارندگی در برابر تهدیدات را می‌دهد.

ساخت و توسعه ناوشکن‌های بومی، بیانگر عبور ایران از مرحله مونتاژ و مهندسی معکوس به سطح طراحی و تولید مستقل سامانه‌های پیشرفته دریایی است و آینده‌ای روشن برای ارتقاء قدرت دریایی کشور و ایفای نقش فعال در معادلات امنیتی منطقه و فراتر از آن ترسیم می‌کند.