سایه جنگ در آب‌های جنوب/ آیا آمریکا عمداً واکنش ایران را می‌آزماید؟

به گزارش وانا، با وجود نبود تأیید رسمی، تحلیلگران معتقدند اگر چنین حمله‌ای واقعاً رخ داده باشد، ممکن است آغاز مرحله‌ای جدید از فشارهای آمریکا علیه ایران باشد، مرحله‌ای که فراتر از تحریم‌های مالی است و به سمت «مهار دریایی» یا محدودسازی فیزیکی صادرات انرژی ایران می‌رود.

تغییر رویکرد از تحریم به مهار

در ماه‌های اخیر، نشانه‌هایی دیده شده که فشار بر صادرات انرژی ایران از نفت خام به سمت فرآورده‌های پتروشیمی و گاز مایع تغییر کرده است. آمریکا تلاش دارد با بالا بردن «ریسک حمل‌ونقل» برای خریداران خارجی، آن‌ها را از تجارت با ایران بازدارد. این راهبرد در واقع نوعی محاصره اقتصادی در دریاست که می‌تواند صادرات حیاتی ایران را مختل کند.

یادآوری تاریخ: واکنش تند امام خمینی

در سال ۱۹۸۷، هم‌زمان با حضور ناوهای آمریکایی برای اسکورت نفتکش‌های کویتی در خلیج فارس، امام خمینی به فرماندهان ایرانی گفته بود: «اگر جای شما بودم، همان لحظه که نخستین ناو آمریکایی وارد خلیج فارس شد، با موشک به آن حمله می‌کردم تا دومی جرأت ورود نکند.» این جمله نشان‌دهنده دیدگاه راهبردی جمهوری اسلامی در برابر حضور نیروهای خارجی بود؛ عقب‌نشینی، حضور بیگانه را دائمی می‌کند.

اکنون نیز برخی کارشناسان هشدار می‌دهند هرگونه اقدام مستقیم آمریکا علیه کشتی‌های مرتبط با ایران می‌تواند از سوی تهران عبور از «خط قرمز» تلقی شود. تجربه‌های گذشته نشان داده که ایران معمولاً با اقداماتی متقارن (چه در فضای سایبری و چه در دریا) پاسخ می‌دهد.

نفوذ منطقه‌ای ایران و خطر تشدید بحران

ایران در آب‌های جنوب خود (از تنگه هرمز تا دریای عمان) اهرم‌های مهمی در اختیار دارد و از طریق متحدان منطقه‌ای‌اش در دریای سرخ نیز می‌تواند بر مسیرهای انرژی جهانی اثر بگذارد. اگر آمریکا واقعاً وارد مرحله هدف‌گیری فیزیکی صادرات انرژی ایران شده باشد، احتمال دارد تهران به اقدامات بازدارنده مشابه دست بزند.

اما هر درگیری دریایی می‌تواند به‌سرعت از کنترل خارج شود. برخلاف جنگ‌های زمینی، حادثه‌ای در دریا ممکن است کشورهای مختلفی مانند عربستان، امارات و حتی چین (که خریدار اصلی گاز مایع ایران است) را درگیر کند.

آزمون واکنش ایران؟

برخی تحلیلگران می‌گویند شاید حادثه اخیر نوعی «آزمون واکنش» از سوی واشنگتن باشد؛ تلاشی برای ارزیابی رفتار تهران پس از فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» و افزایش فشارهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. در چنین حالتی، این رویداد می‌تواند بخشی از الگوی «نمایش قدرت در آب‌های آزاد» باشد؛ مشابه حملات اسرائیل به نفتکش‌های ایرانی در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱. با این تفاوت که این بار طرف مقابل مستقیماً آمریکا است، نه اسرائیل.

ایران و آمریکا؛ بازگشت به نبرد قدرت در دریا

در هفته‌های گذشته، فعالیت‌های نظامی در خلیج فارس افزایش یافته است. پروازهای غیرمعمول هواپیماهای سوخت‌رسان آمریکایی و بازدیدهای مکرر فرماندهان ارشد سپاه از یگان‌های دریایی نشانه‌ای از تنش فزاینده است. کارشناسان معتقدند واشنگتن ممکن است در حال اجرای راهبردی تازه برای مهار ایران در سطح دریایی باشد؛ راهبردی که می‌تواند پیامدهای ژئوپلیتیکی گسترده‌ای برای خلیج فارس و دریای سرخ داشته باشد.

حتی اگر خبر حمله زیردریایی تأیید نشود، تکرار چنین روایت‌هایی در رسانه‌ها حامل پیامی روشن است: روابط ایران و آمریکا دوباره وارد مرحله‌ای شده که «قدرت» نه در میز مذاکره، بلکه در آسمان و دریا سنجیده می‌شود.

به نظر می‌رسد واشنگتن در پی ایجاد حلقه‌ای از فشار ترکیبی (از تحریم‌های مالی تا تهدیدهای میدانی) برای مهار نفوذ ایران است. در مقابل، تهران نیز احتمالاً راهبرد «بازدارندگی متقارن» را دنبال خواهد کرد تا از تضعیف موقعیت خود در منطقه جلوگیری کند.

در چنین شرایطی، کوچک‌ترین حادثه می‌تواند به بحرانی بزرگ‌تر منجر شود؛ بحرانی که نه تنها ثبات خلیج فارس، بلکه امنیت انرژی جهانی را تهدید می‌کند.