سونامی حذف یارانه ها/ حرکت دولت روی طناب/ پزشکیان از پس بحران بر می آید؟

چندی پیش احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از تصمیم دولت برای اجرای قانون بودجه امسال برای حذف سه دهک بالای درآمدی از حذف یارانه بگیران خبر داد. هفته گذشته نیز حسن نوروزی رئیس سازمان هدفمندی یارانه ‌ها گفت که ۱۸ میلیون نفر تا پایان امسال از فهرست یارانه بگیران حذف می ‌شوند.

یارانه چه کسانی حذف می شود؟

اما شرایط حذف یارانه ها چیست؟ در پیام سامانه هدفمندی یارانه‌ ها به خانوارهایی که یارانه‌شان در مرداد ماه قطع شده، آمده است: ‌«بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی و بررسی های صورت گرفته بر روی شاخص های بانکی، درآمدی و دارایی شما، سرانه درآمد ماهانه پس از کسر هزینه های اجاره مسکن، بیشتر از ۱۰ میلیون تومان برآورد شده است لذا خانوار شما واجد شرایط اخذ یارانه نیست. جهت مشاهده جزئیات و یا ثبت درخواست به آدرس زیر مراجعه نمایید.».

این پیام نشان می دهد که اگر خانواری درآمد سرانه بیش از 10 میلیون تومانی داشته باشد یارانه اش حذف می شود. دولت وعده داده که این درآمد حاصل از حذف یارانه ها را خرج خود مردم کند و بین دهک های باقی مانده پخش کند. با این حال، معلوم نیست این وعده تا چه حد درست باشد.

ابهام در تعیین وضعیت

آنچه بیش از همه مبهم است و سبب نگرانی مردم شده، شاخص «درآمد سرانه» است که در پیامک ارسالی هم آمده است. در این پیامک آمده است که اگر درآمد سرانه بالای 10 میلیون تومان باشد، یارانه خانوار حذف می شود. اما این درآمد سرانه چگونه محاسبه می شود؟ در پیامک ارسالی آمده است که « پس از کسر هزینه های اجاره مسکن » این هزینه های مسکن دقیقا شامل چه مواردی می شوند؟ سابقه نشان می دهد که معمولا در محاسبه این امر کوتاهی هایی صورت می گیرد. در تغییرات قبلی سیستم پرداخت یارانه نیز شاهد این موضوع بودیم. بسیاری از افرادی که شاخص دریافت یارانه را داشتند از سیستم دریافت یارانه محروم شدند و عده ای که نباید یارانه می گرفتند، یارانه گرفتند.

همین حالا نیز بی نظمی هایی در پرداخت یارانه دیده می شود. زهرا، یکی از دریافت کنندگان یارانه می گوید پس از تغییر سیستم پرداخت یارانه و تبدیل یارانه 40 هزار تومانی به 300 و 400 هزار تومان، خانواده اش از سبد پرداخت یارانه حذف شده و مشمول دریافت یارانه شناخته نشدند. با این حال، بعد از تصویب و اجرای سیستم پرداخت یارانه معیشتی و کالابرگ، به آنها سبد کالا تعلق گرفت. بر چه اساسی زهرا و خانواده اش از سیستم پرداخت یارانه حذف شده اما کالابرگ می گیرند؟

همچنین، موسی، یکی دیگر از شهروندان می گوید: «رییس ما یک خانه سه طبقه شخصی با زمین 600متر مربعی دارد، یک خانه یک طبقه با زمین 1000متری، 5000متر مربع زمین شالی ، یک ماشین ریو  و دو برابر بنده حقوق ، یارانه اش حذف نشد ولی یارانه بنده که نصف او سرمایه دارم، فقط چون خودروی کی ام سی دارم، حذف شد.»

مخالفان و منتقدان چه می گویند؟

دولت معتقد است برای تصمیمات خود دلیل دارد. با این حال، دلایل او معترضانی دارد. برخی اقتصاددانان هم به سیستم پرداخت یارانه توسط دولت معترضند و هم ساختار دهک بندی را قبول ندارند. تورم افزا بودن، توزیع ناعادلانه منابع ملی و ثروت، فسادپذیری و رانت، عدم ورود درآمدهای ملی به چرخه تولید و ... از جمله اعتراضات مهم اقتصاددانان به سیستم کنونی پرداخت یارانه است.

با این حال، برخی معتقدند اگر دولت قصد دارد سیستم پرداخت یارانه را ادامه دهد باید در دهک بندی ها دقت بیشتری داشته باشد. معترضان معتقدند سیستم تعیین درآمد سرانه خانوار و تعیین دهک آنها باید شفاف باشد؛ به طوری که سرپرست خانواده قانع شود که چرا یارانه اش قطع شده یا نشده است. این امر محتاج سیستم دریافت اطلاعات دقیق است و متاسفانه این سیستم هنوز در دسترس دولت نیست. سیستم مالیات گیری، محاسبه درآمد منقول و غیرمنقول خانواده ها، محاسبه قدرت خرید خانواده ها، محاسبه دقیق شاخص رفاه خانواده و ... همه و همه ناقص انجام می شوند و مادام که این سیستم اصلاح نشود، سیستم پرداخت یارانه عادلانه نخواهد بود.

لازم به ذکر است که عدم پرداخت درست یارانه ها سبب افزایش احساس بی عدالتی می شود و این دقیقا مساله ای است که بیش از فقر یا امور اقتصادی دیگر می تواند سبب اعتراضات اجتماعی شود.